We wrześniu 2022 roku, gdy inflacja przekroczyła już 16 procent, rząd zadecydował o podwyżce płacy minimalnej w 2023 roku najpierw o 15,9 procent (3490 złotych brutto, od 1 stycznia 2023), a następnie – o niemal 20 procent (od 1 lipca, 3600 złotych brutto). Tak duży wzrost płacy minimalnej wskazuje na brak zrozumienia sytyuacji gospodarczej w której znajduje się obecnie Polska. Przesadny wzrost płacy minimalnej sprawi, że inflacja nadal będzie rosnąć, a nawet najprawdopodobniej zdecydowanie przyśpieszy, tak jak to miało miejsce w przypadku Turcji.
Obecnie, w 2022 r., płaca minimalna wynosi 3010 zł brutto, jednakże od początku roku obserwujemy zjawisko dynamicznie wzrastającej inflacji. Zgodnie z ustawą o minimalnym wynagrodzeniu[1], jeśli inflacja utrzymuje się na wysokim poziomie, powyżej 5% rok do roku, płaca minimalna powinna być regulowana dwa razy do roku. Od stycznia 2023 r. minimalne wynagrodzenie za pracę będzie stanowić 50,3 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej na 2023 r., a od lipca 2023 r. – 51,9 proc.
Początkowy projekt zakładał podniesienie jej w dwóch etapach do nieco niższych poziomów – 3383 zł brutto od 1 stycznia, a od 1 lipca – do 3450 zł brutto, ostatecznie, ku zaskoczeniu obserwatorów, poziomy wzrosły powyżej oczekiwań. Aktywność rządu, w tym windowanie minimalnego wynagrodzenia, można określić jako dziełanie proinflacyjne, w warunkach już wysokiej inflacji. To szczególnie niebezpieczne, ponieważ podwyżka płacy minimalnej w 2023 r. w warunkach galopującej inflacji i kryzysu energetycznego niszczy przewidywalność prowadzenia biznesu. Przedsiębiorstwa z powodu wyższych kosztów pracy, oraz wzrostu składek ZUS, bedą przerzucać część kosztów zatrudnienia na konsumentów, a to przełoży się na wzrost cen jak i uderzy w zatrudnionych. Zbyt wysoka podwyżka płacy minimalnej w konsekwencji doprowadzi do dalszego wzmocnienia i długoterminowego zakotwiczenia inflacji w gospodrce, w warunkach ujemnych realnych stóp procentowych (przełom wrzesień/październik 2022: główna stopa procentowa 6,75%; inflacja 17.2%).
Płaca minimalna stanowi fundament budowy relacji płacowych w całej gospodarce. Pracownicy odczuwają, że przesadny wzrost płacy minimalnej powoduje burzenie struktury płac w organizacjach oraz w społeczeństwie – w skrajnych przypadkach jak m.in. w systemie nauki i edukacji, gdzie wynagrodzenia są regulowane ustawowo, bez uwzględnienia płacy minimalnej, może prowadzić do wybuchu niezadowolenia i masowych protestów.
Płaca również jest ceną – ceną pracy. Istnieją badania, które pokazują, że wynagrodzenie minimalne i inflacja mają ze sobą dużo wspólnego. Istnieją badania, które potwierdzają, na danych brytyjskich, że produktywność w trakcie COVID19 spadła[2], zamiast rosnąć. Podniesienie płacy minimalnej w takiej sytuacji mogła wzbudzić inflację. Dzieje się tak w szczególności gdy wzrost płacy minimalnej jest szybszy niż wzrost produktywności pracy. Widoczne jest to w badaniach Akgül, Bükey (2020) wykonanych na przykładzie Turcji w latach 1987-2018, jeszcze przed obecnym kryzysem, w którym autorzy wskazują, że wzrost płacy minimalnej przekłada się na inflację[3]. Oczywiście zjawisko inflacji nie pojawia się wyłącznie jako skutek podniesienia minimalnego wynagrodzenia. Inflacji sprzyjają też: wojna Rosji z Ukrainą, wzrost cen energii oraz odpowiedzi rządu na panedmię COVID19 – programy pomocowe, fundusze przeznaczone na postojwe, oraz wydatki socjalne.
Zgłębiając związek inflacji i płacy minimalnej, warto zgłębic przykład Turcji. Od w Turcji zależność ta jest jeszcze bardziej widoczna, gołym okiem. Jeszcze w listopadzie 2021 r. w Turcji inflacja kształtowała się w granicach 20%. W grudniu 2021 roku padła decyzja o podniesieniu płacy minimalnej aż o 50,4% od 1 stycznia 2022 r. do 4250 lirów. Efektem był wzrost inflacji już w grudniu 2021 (36% r/r) oraz następnych miesiącach trend wzrostowy: styczeń 2022 (48.5% r/r), luty (54.5% r/r), marzec (61 % r/r), kwiecień (70% r/r). Ponad w Turcji w połowie roku 2022 po raz drugi miała miejsce podwyżka wynagrodzenia minimalnego, w ciągu sześciu miesięcy od poprzedniej, o kolejne 30%. Od 1 lipca 2022 nowa płaca minimalna została ustalona na 5500 lirów miesięcznie. We wrześniu 2022 r. inflacja wyniosła w Turcji 83% r/r. Wyścig wynagrodzeń i inflacji przyczynił się do gigantycznego spadku siły nabywczej pieniądza, tureckiej liry, w warunkach realnie dramatycznie ujemnych stóp procentowych (referencyjna stopa procentowa Banku Centralnego Republiki Tureckiej (TCMB) to zaledwie 12%). Widoczne stało się połączenie spadających płac realnych z wysoką inflacją oraz katastrofą dla społeczeństwa tureckiego.
W interesie społecznym jest przeciwdziałanie realizacji scenariusza tureckiego w Polsce. W szczególności, że przez kilka lat płaca minimalna rosła w Polsce wyraźnie szybciej od wynagrodzeń i produktywności pracy.
Walka z inflacja to zadanie nie tylko dla instytucji jaką jest NBP, która dysponuje szeregiem narzędzi, w tym głównym – regulacją stóp procentowych, ale również dla rozsądnych, rozumiejących wyzwania gospodarcze, rządów, które powinny mieć świadomość, że nie da się realizacją ustawy o płacy minimalnej doprowadzić do wzrostu zamożności społeczeństwa. Rządy, które bagatelizują problem drożyzny, preferują aby niedopuścić do tego, by społeczeństwo miało świadomość pogorszenia się sytuacji poprzez socjalne pompowanie standardów życia, skazują swoich obywateli na funkcjonowanie w niekorzystnych gospodarczo warunkach.
[1] art. 3 ustawy z 10.10.2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, jeżeli prognozowany na rok następny wskaźnik cen, o którym mowa w art. 2 ust. 2 pkt 3 wynosi: co najmniej 105% – ustala się dwa terminy zmiany wysokości minimalnego wynagrodzenia oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej;
[2] Paul Mortimer-Lee, Adrian Pabst, Covid-19 and Productivity Impact and Implications, https://www.niesr.ac.uk/wp-content/uploads/2022/02/OP62-Covid-19-and-Productivity.pdf
[3] Na podstawie danych tureckich z lat 1987-2018, autorzy stwierdzili związek długookresowy między inflacją a płacą minimalną, natomiast w krótkim okresie związek ten okazał się bez znaczenia. O.Akgül, A.Bükey, Minimum Wage Relationship Between Inflation and The Wage-Price Spiral in Turkey, https://iupress.istanbul.edu.tr/en/journal/jspc/article/turkiyede-enflasyon-ile-asgari-ucretler-arasindaki-iliski-ve-ucret-fiyat-sarmali
